آیا اسلام سفر را تایید می کند, به کجا باید سفر کرد و چگونه؟
الف ) آیا دین اسلام سفر را تایید می کند؟
بله، قرآن کریم به سیر در زمین امر مى‏کند و آن را موجب باز شدن چشم و گوش و ازدیاد عقل و تجربه مى‏داند. در سوره مبارکه حج، آیه 46 مى‏فرماید:«افَلَمْ ‏یَسیروا فِى الْارْضِ فَتَکونَ لَهُمْ قُلوبٌ یَعْقِلونَ بِها اوْ اذانٌ یَسْمَعونَ بِها» . یعنى: آیا در زمین گردش نکرده‏اند تا روحیه‏هایى متفکر و گوشهایى باز و شنوا پیدا کنند؟
پیغمبر اکرم مى‏فرمود:« سافِروا تَصِحّوا» مسافرت کنید، صحت مى‏یابید. « فقیه، ج 2/ ص 173.»
در دیوان‏ منسوب به مولى امیرالمؤمنین است:
تَغَرَّبْ عَنِ الْاوْطانِ فى طَلَبِ الْعُلى‏ وَ سافِرْ فَفِى الْاسْفارِ خَمْسُ فَوائِدِ -- تَفَرُّجُ هَمٍّ وَ اکْتِسابُ مَعیشَةٍ وَ عِلْمٍ وَ آدابٍ وَ صُحْبَةُ ماجِدِ
یعنى در طلب علوّ و بزرگى از وطن خارج شو، زیرا در مسافرت پنج فایده وجود دارد: غصه‏هاى محلى فراموش مى‏شود،
وسیله کسب معیشت است، وسیله آموختن علم است، راه ادب‏آموزى است، به وسیله سفر انسان به مصاحبت بزرگان توفیق مى‏یابد.

غزالى مى‏گوید: یکى از فواید سفر این است که ماهیت هرکس را بر خودش روشن مى‏کند. اخلاق واقعى هرکسى در سفر ظاهر مى‏شود. در سفر معلوم مى‏شود که کى شجاع است و کى ترسو، کى مهربان است و کى بى‏عاطفه، کى خدمتگزار است و کى لافزن و دروغگو، کى حلیم و پرحوصله است و کى کم‏ظرفیت و سبک؟ و از این روست که سفر را سفر گفته‏اند.
سفر به طور کلى مفید و لازم است. قطع نظر از اینکه اخلاق واقعى هرکسى را بر خودش ظاهر مى‏کند، حقایق دیگرى را نیز بر انسان روشن مى‏کند: آدمى را پخته و جهان‏دیده مى‏نماید، فواید مادى و معنوى فراوانى دارد. در مدح سفر سخنان زیادى رسیده است.
ازغزالى نقل شده: یکى از علما به یاران خود مى‏گوید: «سیحوا تَطیبوا، فَانَّ الْماءَ اذا کَثُرَ مَقامُهُ فى مَوْضِعٍ تَغَیَّرَ» یعنى سیاحت کنید تا پاکیزه شوید، زیرا آب اگر در یک جا بماند مى‏گندد « محجةالبیضاء، ج 4/ ص 42.».
انورى مى‏گوید:
به جرم خاک و به گردون نگاه باید کرد که آن کجاست ز آرام و این کجا ز سفر
به شهر خویش درون، بى‏خطر بود مردم به کان خویش درون، بى‏بها بود گوهر
سفر مربى مرد است و آستانه جاه سفر خزانه مال است و اوستاد هنر
درخت اگر متحرک شدى ز جاى به جاى نه جور ارّه کشیدى و نه جفاى تبر
ابوالفتح بستى مى‏گوید:
لَقَدْ هُنْتُ مِنْ طولِ الْمَقامِ وَ مَنْ یَقُمْ طَویلًا یُهَنْ مِنْ بَعْدِ ما کانَ مُکْرَما
وَ طولُ جَمامِ الْمَرْءِ فى مُسْتَقَرِّهِ یُغَیِّرُهُ لَوْناً وَ ریحاً وَ مَطْعَما «. المحاسن و الاضداد، ص 136.»
یعنى از بس که یک جا ماندم از نظرها افتاده و پست شدم، آرى هرکس در یک نقطه زیاد بماند عزتش تبدیل به خوارى مى‏شود، زیاد ماندن مرد در جایگاه خودش رنگ و بوى و مزه او را مى‏برد.
خلاصه، فواید مسافرت بسیار است. کسب تجربه و پخته شدن ، آشناییها و ارتباطات جدید ، از آن جمله است.
سفر،آزموده کند مرد را هم از دل براند غم و درد را
ز گیتی بدو نیک بنمایدش وز آن گنج دانش بیفزایدش.

ب) در کجاها باید باشد؟
امام صادق علیه السلام در حدیثی فرموده است: مسافرت باید برای یکی از این سه امر باشد: 1- تهیه توشه آخرت 2- تامین معاش و زندگی 3-. تامین معاش و زندگی
از اموری که امر اول(توشه آخرت) رامحقق می کند؛ این است که سفر وسیله شناخت باشد، هم شناخت خود ، هم شناخت دیگران. پس به مکانی باید باشد که آگاهیهاوارزشهای به دست آمده را افزایش دهد ویا حداقل از ارزش انسانی او کاسته نشود .چون رنجها و سختیهای مسافرت و حالتهای فوق العاده ، جوهره انسان را می نمایاند و خصلتهای درونی را بروز می دهد. حتی انسان میزان تحمل ، مقاومت ، کاردانی و تجربه خود را هم در سفر می تواند محک بزند.
از جمله سفرهای پسندیده (که می تواندامر اول وممکن است که هم زمان امردوم( تامین معاش و زندگی ) تامین کند، مسافرت به شهرهای مذهبی و زیارتگاهها و دیدن اماکن تاریخی و دیدار با بزرگان و شخصیتهای علمی و اخلاقی است. زیارت خانه خدا ، مرقد حضرت رسول (ص) ، قبور مطهر ائمه معصومین (ع ) ، مزار پاک شهدای راه حق ، زیارت قبرانبیاء ، اوصیاء ، اولیاء ، صحابه و تابعین. دیدار از مرقد علمای بزرگ ، فرزندان اهل بیت و قبور مؤمنان و صالحان ، همه از مواردی است ، که در متون دینی به آنها تشویق شده است و زیارت قبور امامان وفرزنان ایشان علیهم السلام، که خود نوعی تجدید عهد و پیمان با صاحبان ولایت است .وموجب تقویت ایمان وشناخت می گردد .
ودر مورد امر سوم (لذت مباح و تفریح غیر حرام) رفتن به اماکن تفریحی ویا ورزشی نیز بسیار مناسب است ،وموجب نشاط روح وروان انسان می گردد.وقوای بدن راتجدید کرده انسان را از حالت خمودگی وسستی خارج می کند.

ج) چگونه باید باشد؟
در سفرها باید آدابی را که از پیشوایان دین نقل شده ، رعایت کرد، نگاهی به مجموعه روایات اسلامی ، نکاتی را به عنوان « آداب سفر» به ما می آموزد که مهمترین آنها:
1- آموختن « آیین همراهی و همسفری» است. لذا تاکید شده است که پیش از سفر ، همسفر مناسبی پیدا کنید ، چرا که مسافرت تنهایی مکروه است
رسول خدا صلی الله علیه و آله سه تن را مذمت کرده است: - آن کسی که غذایش را تنها می خورد. - آن که در خانه ای تنها می خوابد. - تنها به مسافرتهای دور و دراز می رود.
2- صدقه دادن که در مجامع روایى، ائمه اطهار علیهم السلام فرموده اند:
امام صادق صلى الله علیه وآله: افتتح سفرک بالصدقة (میزان الحکمه، ج 2، ص 1308، 1365.) «سفرت را با صدقه شروع کن».
3- خداحافظی کردن از خانواده و بستگان از سوی مسافر ، بدرقه کردن کسی که به سفر می رود ، از سوی اهل خانه و بستگان .
4- خواندن دو رکعت نماز ، دعا کردن و جان و مال خانواده را به خدا سپردن و بر او توکل کردن. - خواندن این دعا: « بسم الله ، آمنت بالله ، توکلت علی الله ، ماشاءالله ، لاحول و لا قوة الا بالله.»
5- گفتن بسم اللَّه هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه وخواندن آیة الکرسى؛ «اللّهُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی اْلأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذى یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظیمُ. لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللّهِ فقد استَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى لاَ انْفِصامَ لَها وَ اللّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ. اللّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِکَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ»بقره آیات 257-255. خواندن این جملات از آیات کریمه قرآن جهت حفظ وسیله نقلیه؛ A}«لِتَسْتَوُوا عَلى ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْکُرُوا نِعْمَةَ رَبِّکُمْ إِذَا اسْتَوَیْتُمْ عَلَیْهِ وَ تَقُولُوا سُبْحانَ الَّذى سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنّا لَهُ مُقْرِنینَ»{A؛V}زخرف (43)، آیه 13
6- کمک و یارى همسفران، این وظیفه اجتماعى آن قدر مهم است که در روایت در فضیلت این کار آمده است که:حضرت زین العابدین علیه السلام؛ با اشخاص مختلف و ناآشنا سفر مى کرد تا بتواند به آن ها یارى و اعانت کند.
7- رعایت اخلاق خوب با همسفر در طول مسافرت. - در سفر ، بار بر دوش دیگران نبودن ، خرج خود را به گردن دیگران نینداختن. - مراعات حال همسفر ، در صورتی که خسته یا مریض باشد. - همکاری در کارها ، بر عهده گرفتن کارهای سنگین در مسافرت.
8- شخصى را براى سفر انتخاب کند که چون او بتواند خرج کند تا از این بابت شرمنده نگردد.و با همسفران به خوشخویى و سازش رفتار کند و زحمت و رنج شان را تحمل نماید.
9- . دقت و مواظبت بر انجام واجبات، مخصوصاً نمازهاى روزانه و ترک محرمات به خصوص غیبت کردن.
10- لقمان حکیم به فرزندش امر مى کند که به هنگام سفر، در هر کارى با همسفران خود هماهنگى داشته باشد و براى تصمیمات مختلف با آنان مشورت نماید و با لبخند و سعه صدر با یکدیگر برخورد کنند. بحارالانوار، ج 76، ح 271.
11- از آنچه به همراه دارید دوستان را بى بهره نسازید و دشوارى و تلخى هاى سفر را بازگو نکنید و مزاح و خوشرویى را فراموش نکنید «فبذل الزاد قلة الخلاف على من صحبک و کثرة ذکر اللَّه حسن الخلق المزاح فى غیر المعاصى میزان الحکمه، ج 2، ص »1310
12- در انتهاى سفر سوغاتى هر چند اندک براى دوستان و آشنایان در نظر بگیرید.
13- هنگام مراجعت از مسافرت به وطن ، خدا را شکر کردن و بر نعمت سلامتی ، حمد نمودن